MIASTO MATKI APOLLA i ARTEMIDY czyli STAROŻYTNE LATO [KRETA]

Jednym z naszych hitów na Krecie jest bez wątpienia stanowisko archeologiczne Lato.  

Nazwa tego miasta pochodziła od imienia bogini Leto- matki  Artemidy i Apolla. W dialekcie doryckim jej imię brzmiało właśnie Lato. Słynne rodzeństwo to efekt romansu tytanidy [czyli olbrzymki!] i samego Zeusa.
O niewierności męża dowiedziała się Hera i ciężarna już Leto musiała uciekać, ciągle uciekać, gdyż zazdrosna żona postarała się, by miasta nie chciały gościć kochanki Zeusa. W końcu schronienia udzieliła jej dryfująca wyspa Ortygia, gdzie Leto mogła urodzić dzieci. Od tego czasu wyspa zakotwiczyła [podobno za sprawą Zeusa, który w końcu pomógł kochance] w dnie morskim i zmieniła nazwę na Delos. Artemida i Apollo przyszli więc na świat na Cykladach- boskich do dziś :-)

Starożytne Lato przywitało nas ciszą i spokojem, którego nie burzyli nieliczni turyści. Stanowisko to nie jest w pierwszej 5 czy nawet 10 atrakcji Krety i szczerze mówiąc bardzo dobrze, bo przekłada się na niską cenę biletów [2/1 E!]. Możliwe też jest niespieszne zwiedzanie, wyczuwanie energii miejsca. Bardzo podobały nam się mury cyklopowe, w niektórych miejscach sięgające ponad 2 metrów. Wielkie kamienie uszzcelnione mniejszymi, potężne głazy budujące bramy, dziesiątki schodów- to wszystko oddziaływało na wyobraźnię. 

Miasto istniało prawdopodobnie już przed najazdem Dorów [czyli przed VII w.p.n.e.]. Było jednym z najważniejszych i najbogatszych miast Krety. Lato zawierało wiele sojuszy z władcami Rodos, Teos, Gortyną a nawet królem Pergamonu Attalosem I oraz Eumenesem II [jego pomnik stał na Akropolu w Atenach]. Jak często się zdarza najbardziej konfliktowe były relacje z sąsiadem- Olous o linię granic. 

W Lato urodził się przyszły admirał Aleksandra Wielkiego- Nearchos zwany Kreteńczykiem [ok. 360-300 p.n.e] chociaż już we wczesnym dzieciństwie jego rodzina zamieszkała w macedońskim Amfipolis. Rodzina szybko uzyskała przychylność króla Filipa II i Nearchos wychowywał się razem z jego synem Aleksandrem. Po zamachu w teatrze, w którym zginął Filip Aleksander przejął rządy. Początkowo osadził kumpla z dzieciństwa na stanowisku satrapy Licji i Pamfilii, ale szybko wezwał kompana do walki u swego boku w czasie słynnej wyprawy do Indii. Nearchos był zaufanym przyjacielem Aleksandra Wielkiego i dowódcą jego floty. 

Port Lasto pros Kamara/ Etera stopniowo stawał się ważniejszy i bardziej ożywiony niż samo Lato, dlatego też w II w.n.e. przeniesiono do niego centrum administracyjne. Wkrótce potem stare miasto podupadło i zostało całkowicie opuszczone, a jego port pod nazwą Agios Nikolaos funkcjonuje do dziś [ więcej o nim napisałam TUTAJ]

W 1865r. angielski admirał Th. Spratt opublikował wspomnienia ze swoich podróży po Krecie. Wspomniał o zlokalizowanych przez siebie ruinach starożytnego miasta, które zidentyfikował jako Olous. Poprawnie rozpoznali Lato dopiero archeolodzy F. Halbherr, L. Mariani oraz A. Taramelli, a systematyczne wykopaliska zaczęli w latach 1899-1901 Francuzi na czele z J. Demargne. Prace francuskiej szkoły archeologicznej trwały aż do lat 70 XX w.